“Nasıl Yapılır?” Değil, “Nasıl Çalışır?”#

Bir şey öğrenmeye başladığımda kafamda hep aynı soru belirir:
“Bu nasıl çalışıyor?”

Çünkü artık biliyorum ki sadece “nasıl yapılır?”ı öğrenmek, bir yemeğin tarifini ezberlemek gibi. Tarifi uygularsın, yemek olur. Ama o yemeğin neden öyle piştiğini, hangi malzemenin hangi tepkimeyi oluşturduğunu bilirsen işte o zaman şef olursun.

Bu yazı, aklımda ışık yakan ve şimdiye kadar cümlelere dökemediğim şeyleri anlatan şu paylaşımdan ilham alınarak yazıldı:
https://x.com/oncekiyazilimci/status/1450944924258643970

Merak, Geleceğe Atılmış Küçük Tohumlar#

Benim öğrenme motivasyonumun iki ayağı var: merak ve problem çözme. Bazen sadece “bu neden böyle çalışıyor?” diye takılıyorum, bazen de gelecekte karşıma çıkacak bir soruna hazırlık yapmak için öğreniyorum.
Aslında bu, tıpkı çantanı boş yere dolduruyormuş gibi görünen ama günün birinde hayatını kurtaracak bir aleti yanına almak gibi.

“Nasıl Yapılır?”ın Kısayolu, “Nasıl Çalışır?”ın Sonsuzluğu#

“Nasıl yapılır?” dediğinde sana bir yol gösteriliyor: adım 1, adım 2, adım 3… Ve sonunda hedefe varıyorsun. Ama yolun dışına çıkamazsın.
“Nasıl çalışır?” dediğinde ise bambaşka bir dünya açılıyor.

Mesela bir yazılım düşün. Onu “nasıl yapılır?” ile öğrenirsen, sorun çıktığında takılırsın. Ama “nasıl çalışır?”ı anlarsan, o sorun daha ortaya çıkmadan tahmin edebilirsin. Hatta bambaşka bir alanda çalışırken aklına o yazılımdan öğrendiğin bir mantık gelir ve sana yeni bir çözüm yolu açar. İşte burası özgürlük.

Burada bana ilham veren bir söz var:
👉 “Önemli olan sorular sormayı bırakmamaktır. Merakın kendisi var olmanın bir sebebidir.” — Albert Einstein

Temelin Gücü: Bina mı, Karton Ev mi?#

Sağlam sistemler sağlam temeller üzerine kurulur. Bu sadece yazılımda değil, psikolojide, işletmede, hatta ilişkilerde bile böyle.

Bir binayı kartonun üstüne kurarsan en ufak sallantıda yıkılır. Ama betona oturtursan, üstüne gökdelen dikersin. Öğrenmede de aynı mantık geçerli. Temeli bilirsen, üzerine ne koyarsan koy dimdik durur.

Öğrendiklerimi Saklama Kutum#

Ben öğrendiğim şeyleri unutmak istemem. O yüzden:

  • Not alırım,
  • Tekrar ederim,
  • Arada bir geri dönüp bakarım.

Bazen eski notları açıp “Bunu ben mi yazmışım?” diye şaşırırım. Ama o şaşkınlık aslında ilerlemenin kanıtıdır.

Kriz Anlarında Açığa Çıkan Güç#

Bu yaklaşımın bana en büyük katkısı kriz anlarında çıkıyor. Çünkü panik anında sadece tariflere bağlı kalmam. Mantığını bildiğim için başka yollar deneyebilirim. Hatta bazen başkalarının tıkandığı yerde, ben hızlıca çözüm bulabiliyorum. İşte o an, “iyi ki temele inmişim” dediğim an oluyor.

Kapanış: Soru Sormaktan Korkma#

Öğrenmek benim için sadece bugünü değil, geleceği de inşa etmek. “Nasıl yapılır?” seni sonuca götürür, ama “nasıl çalışır?” seni özgürleştirir.

Ve unutma: Merak var olmanın en güçlü sebebidir.